Секоја година Европа извезува милиони тони отпад во земјите во развој, а не целиот е легален. Ќесата за ѓубре што ќе ја фрлите во корпа, па дури и вашиот стар телефон, може да заврши на другата страна на светот. Секоја година, Европа извезува милиони тони отпад во земјите во развој, со потенцијални негативни влијанија врз локалната средина. Во овој многу профитабилен бизнис, се проценува дека една третина од пратките се нелегални, а криминалните организации заработуваат милијарди. Затоа Европската унија одлучи да го ограничи извозот на отпад и да го поттикне рециклирањето низ цела Европа. Алармантен случај на нелегална трговија со отпад од домаќинствата остана запаметен како аферата „италијански отпад“. Фактите датираат од 2020 година. Речиси 300 контејнери полни со отпад пристигнаа во пристаништето Сус, во Тунис. Граѓанското општество одигра клучна улога во враќањето на најголемиот дел од отпадот во Италија, како и во серија судски казни на двете страни на Средоземното Море. Хусем Хамди е на чело на напорите да се осигура дека таквите инциденти никогаш повеќе нема да се повторат. Тој е основач на здружение кое го промовира рециклирањето во Тунис. Тој е еден од свиркачите на мрежата Tunisie Verte, која се бори отпадот да се врати во Европа. „Тоа беше света вечер“, се сеќава Хусем. „Мала победа за Тунис, за Африка и за сите добри екологисти. Тоа беше и начин да се испрати порака до другите земји на јужниот брег дека тоа може да се направи. Зборуваме за мрежа на она што е познато како еко – мафијата, во која се вмешани и компании, политичари и слично, сигурен сум дека е дрвото што ја крие шумата“, вели тој. „Пазар на просперитет“ Остануваат многу сиви зони во врска со овој случај, а нелегалниот сообраќај на отпад продолжува. Италијанската царина годинава заплени уште 82 тони отпад на пат кон Тунис. Маиди Карбаи, поранешен пратеник во тунискиот парламент, со години алармира: „Базелската конвенција бара одредени видови отпад да не можат да се увезуваат. Но, некои извештаи велат дека одредени пристаништа, како пристаништето Бизерте, станале центри каде што можат да увезуваат отпад и да го извезуваат на други континенти и други африкански земји“, вели тој. Управувањето со отпадот е проблематично прашање во Тунис. Земјата започна голем план за модернизација, но во пракса отпадот често се закопува несортиран на огромни депонии. Некои се контролирани, други се нелегални. „Патот кон зеленото” посети еден во јужните предградија на главниот град, во друштво на Хајкел Хомси, активист на еколошката група АМИС. „Можете јасно да видите како водата се загадува“, вели Хејкел, покажувајќи на тесен прилив на нечиста вода. „Можете да ја видите бојата, не е јасна. Значи, тоа ги инфицира подземните води. Проблемот е што ова е мочуриште, па затоа е област каде што не можете да ставите шут, бидејќи ја запира циркулацијата на водата. И пред сè, не домашен отпад, затоа што испушта она што го нарекуваме исцедок, што е дури и опасно“. Регулатива на ЕУ против нелегален отпад Штотуку стапи на сила новата европска регулатива. Земјите што не се членки на ОЕЦД, како што е Тунис, ќе мора да покажат дека имаат капацитет да го третираат отпадот одржлив за да го примат. Ќе се забрани извозот на пластичен отпад надвор од ЕУ. Регулативата вклучува и нови алатки за борба против овие еко-мафии. Овие нови алатки ќе бидат распоредени во пристаништата како Џенова, Италија, еден од главните транспортни центри во Медитеранот. Тамошните цариници ја водат борбата против нелегалната трговија со отпад. Секоја година, повеќе од милион контејнери минуваат низ овие пристаништа. Дел од овој отпад се извезува со лажни царински декларации. Полицајците на екипата на Euronews.rs, и покажале контејнер полн со изгорена гума, кој бил запрен пред да замине за Тајланд. „Со овие материјали погрешно се ракува и, згора на тоа, се испраќаат во земја која нема инфраструктура соодветно да ги обработи и рециклира“, објасни Андреа Биги, висок офицер за борба против измами во италијанската Царинска агенција. „Ние во Европа произведуваме многу отпад“, рече тој. „Овој отпад може да се рециклира и повторно да се користи, а компаниите се платени за тоа, но некои не. Криминалните организации се обидуваат да заработат пари од вишокот и да профитираат од парите вложени во рециклирање на овие материјали. Италијанската царина учествува во новиот европски систем за брзо предупредување, кој се активира кога ќе идентификува сомнителен товар, кој потоа може да се скенира и прегледа. Друг пример е пронајден во контејнер кој наводно превезувал опрема во Малезија. По проверка на старите декодери за телевизор во внатрешноста, царинските службеници откриле дека всушност се работи за е-отпад. „Производите се дробат, а печатеното коло се отстранува и согорува за да се добијат благородни метали“, рече Аугусто Атуро од италијанската царинска агенција. Луиџи Гаруто, истражител во канцеларијата за борба против измами на ЕУ, ОЛАФ, објасни дека таквиот материјал може „да заврши на нелегални депонии овде и таму, со големо влијание врз животната средина во Малезија, само за да се соберат неколку грама скапоцен материјал“. Европската унија, исто така, го зајакна законот за еколошки криминал, со построги казни и проширена листа на кривични дела. ОЛАФ игра клучна улога во координирањето на истрагите. „За еколошки случаи“, рече Гаруто. „Од суштинско значење е да ги координираме не само царинските органи, кои се наши природни колеги, туку и органите за заштита на животната средина. Така, се обидуваме да изградиме мост меѓу ЕУ и земјата на дестинација и да истражуваме во земјата на извоз. ако има мрежа и ако работат со цел да се демонтира мрежата“. Валкана работа, скапоцен ресурс Отпадот може да се третира како скапоцен ресурс. Новите правила го охрабруваат трансферот и обновувањето на отпадот во ЕУ, како што е откриено во фабриката за рециклирање во Ескопон, северна Франција, која припаѓа на Деришебур еквиронмент. Овој нов објект ги рециклира старите електронски кабли. Има капацитет од 20.000 тони годишно, што е еквивалент на две Ајфелови кули. „На крајот од процесот добиваме бакар“, рече Гастон Десклозо, оперативен менаџер на фабриката. „Го продаваме на рафинерии за бакар, главно во Белгија и Германија“. ЕУ го наведе бакарот како критичен материјал за поттикнување на електрификацијата на индустријата и економското производство. Групата доби средства од францускиот план за обновување за да ја премести оваа активност. „Порано извезувавме кабли во Азија бидејќи немаше доволно потрошувачка на бакар во Европа“, објасни Десклозо. „Ова ни овозможува да ги снабдуваме европските рафинерии за бакар и да избегнеме испраќање на стратешки метали во Азија. Циркуларната економија е приоритет на Зелениот договор. Но, помалку од 12% од материјалот што се троши во ЕУ денес доаѓа од рециклирање. Тес Пози, раководител на Одделот за односи со јавноста на животната средина во Деричебург, смета дека се потребни повеќе стимулации: „Она што навистина ни треба овде е силна политика од Европа, политика на поттик. Како што имаме амбициозни цели за рециклирање, ни требаат и стимулации за производителите да консумираат рециклирани материјали, а денес тоа е сè уште многу несоодветно. Треба да го развиеме вградувањето на рециклирани материјали во нови производи што ги трошиме на европскиот континент“.
