„Зелената“ ја надмина „црната“: Македонија првпат произведува повеќе струја од обновливи извори отколку од јаглен

ЕНЕРГЕТСКА СЛИКА НА ДРЖАВАТА: ПОГОЛЕМА ЗЕЛЕНА ПРИРОДНА МОЌ

Во првиот квартал од 2025 година, според податоците на МЕПСО и ЕСМ, над 52% од вкупното домашно производство на електрична енергија доаѓа од обновливи извори. Само фотоволтаичните централи – неколку новоотворени во Тиквешко и Штипско – учествуваат со околу 18%, ветерните со 5%, а хидроелектраните, по снежната зима, имаат над 25% удел.

Во истото време, производството од РЕК Битола и РЕК Осломеј паѓа под 45% поради технички проблеми, недостиг на јаглен и пренасочување кон планирана транзиција.

„Ова е очекуван тренд, кој се интензивира поради климатските обврски и инвестиции во фотоволтаици,“ вели енергетскиот аналитичар Сашо Колевски. „Но, прашањето не е само колку енергија се произведува, туку и колку може системот стабилно да ја носи оваа промена.“

ОБНОВЛИВИТЕ СЕ РАСТЕЖ, НО НЕ И ГАРАНЦИЈА ЗА СТАБИЛНОСТ

Обновливите извори на енергија се од суштинско значење за еколошкиот напредок, но поради нивната нестабилна природа – зависност од сонце, ветер и водостој – тие не нудат постојана снабденост. Во денови без сонце или дожд, капацитетот паѓа, а тоа бара итна мобилизација на други извори, кои се се’ помалку достапни.

„Термоелектраните беа ‘тампон-зона’ кога обновливите имаа пад. Ако се исклучат без замена, ризикуваме нестабилност,“ предупредува Колевски.

Исто така, државата се соочува со инфраструктурен предизвик – преносниот и дистрибутивниот систем не е целосно подготвен за децентрализираното производство што го носат малите фотоволтаици и ветерни паркови.

 ПРЕОД ИЛИ ПОСТОЈАНА КРИЗА?

Министерството за економија најави нов „Национален енергетски план до 2030 година“, кој предвидува постепено гасење на јагленот и засилување на капацитетите со гас, батериски системи и нови фотонапонски централи.

Во меѓувреме, ЕСМ продолжува со инвестиции во реконструкција на постоечките хидроелектрани и изградба на нови акумулации.

„Потребна е транзиција, не уривање. Стабилна мрежа значи мешавина од извори, плус складирање,“ додава Колевски.

ИСТОРИСКИ МОМЕНТ СО ОТВОРЕНА ИДНИНА

Фактот дека Македонија произведува повеќе „зелена“ отколку „црна“ струја е резултат на долгорочен труд, инвестиции и природни услови. Но овој успех не смее да стане алиби за некоординирано исклучување на старите извори или за запоставување на мрежната инфраструктура.

„Зелена енергија“ не значи автоматски „сигурна енергија“ – барем не без визија, технолошки напредок и паметно управување. Македонската транзиција е во тек — и сега е клучно време за одговорна енергетска политика.